Jednostki komandosów na świecie

Jednostki komandosów, znane również jako siły specjalne lub jednostki specjalne, to elitarne formacje wojskowe przeznaczone do realizacji najtrudniejszych i najbardziej wymagających misji. Działają tam, gdzie zwykłe oddziały nie mają szans odnieść sukcesu – na lądzie, wodzie, w powietrzu, a także pod wodą czy nawet głęboko za liniami wroga.

Komandosi są perfekcyjnie wyszkoleni w taktyce, strzelectwie, działaniach dywersyjnych i antyterrorystycznych. Zakres ich misji jest bardzo szeroki. Obejmuje nie tylko neutralizację zagrożeń ze strony terrorystów czy prowadzenie rozpoznania specjalnego, ale także akcje ratunkowe oraz operacje humanitarne w ekstremalnych warunkach.

Wiele z tych oddziałów dorobiło się wręcz legendy dzięki swoim sukcesom i brawurowym akcjom. Poniżej przedstawiamy kompleksowy przegląd najsłynniejszych jednostek komandosów z całego świata – od historycznych pionierów po współczesne elitarne formacje cieszące się znakomitą reputacją.

SAS – brytyjska jednostka specjalna o światowej renomie

Special Air Service (SAS) to brytyjska jednostka specjalna uznawana za jedną z najlepszych i najbardziej doświadczonych formacji tego typu na świecie. Powstała w 1941 roku podczas II wojny światowej jako pionierski oddział do zadań specjalnych i od tamtej pory stała się wzorem dla wielu innych jednostek.

Historia i powstanie

SAS został sformowany w 1941 roku z inicjatywy Davida Stirlinga. W czasie kampanii północnoafrykańskiej II wojny światowej Stirling dostrzegł potrzebę utworzenia elitarnej jednostki zdolnej do przeprowadzania śmiałych operacji za liniami wroga. Początkowo oddział działał na pustyniach Afryki Północnej, dokonując rajdów na lotniska i magazyny włoskich oraz niemieckich sił zbrojnych. Po zakończeniu wojny jednostkę rozwiązano, jednak już w 1947 roku reaktywowano ją wobec narastających globalnych napięć i konieczności posiadania wyspecjalizowanych sił do zadań specjalnych.

Struktura i szkolenie

Współcześnie SAS składa się z kilku pułków i eskadr, z których każda ma własną specjalizację – od działań antyterrorystycznych i bezpośrednich akcji uderzeniowych, przez głębokie rozpoznanie specjalne, po wsparcie operacji ratunkowych. Rekrutacja do SAS uchodzi za jedną z najtrudniejszych na świecie. Kandydaci muszą przejść morderczą selekcję, w ramach której pokonują długodystansowe marsze na orientację w górach Walii, przechodzą szkolenie spadochronowe, a następnie intensywne treningi w ekstremalnych warunkach – między innymi w tropikalnej dżungli oraz na pustyni. Tylko niewielki odsetek ochotników osiąga poziom wymagany, by zasilić szeregi SAS. Żołnierze, którym się to uda, spędzają kolejne lata na doskonaleniu umiejętności i zgrywaniu się w czteroosobowych zespołach bojowych.

Znane operacje

Operatorzy SAS zasłynęli na całym świecie z wielu spektakularnych akcji. Jedną z najbardziej znanych była operacja Nimrod w 1980 roku, gdy komandosi SAS szturmem odbili zakładników przetrzymywanych przez terrorystów w ambasadzie Iranu w Londynie. Podczas wojny o Falklandy (1982) żołnierze SAS prowadzili działania rozpoznawcze i dywersyjne na tyłach wroga. Formacja brała również udział w I wojnie w Zatoce Perskiej (1990–91), w operacjach na Bałkanach w latach 90., a także podczas interwencji w Afganistanie po 2001 roku. Działania SAS często pozostają utajnione, ale ich profesjonalizm i skuteczność sprawiają, że uchodzą za wzorzec dla pozostałych sił specjalnych.

Navy SEALs – elitarne siły specjalne Marynarki USA

Navy SEALs (Sea, Air, and Land Teams) to elitarna jednostka wojsk specjalnych Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Utworzona w 1962 roku z polecenia prezydenta Johna F. Kennedy’ego, stanowi odpowiedź USA na potrzebę posiadania wszechstronnych komandosów zdolnych do działania w różnych środowiskach: na morzu, lądzie i w powietrzu.

Historia i powstanie

Geneza SEALs sięga doświadczeń z okresu II wojny światowej. Poprzednikami tej jednostki były tzw. Underwater Demolition Teams (UDT) – grupy śmiałych nurków-sabotażystów, które przygotowywały lądowiska przed inwazjami aliantów. Doświadczenia z UDT oraz późniejszych konfliktów (wojna koreańska) pokazały wartość posiadania specjalnych oddziałów do zadań wodnych i przybrzeżnych. W 1962 roku oficjalnie powołano Navy SEALs jako oddziały marynarki przeznaczone do operacji specjalnych, łączących działania w wodzie, na ziemi i z powietrza.

Struktura i szkolenie

Navy SEALs składają się z kilku zespołów operacyjnych rozsianych po bazach w różnych częściach USA. Proces selekcji i szkolenia żołnierzy SEALs słynie z niezwykłej wręcz surowości. Podstawowym etapem jest kilkumiesięczny kurs BUD/S (Basic Underwater Demolition/SEAL), w trakcie którego kandydaci przechodzą mordercze testy wytrzymałości fizycznej i psychicznej, w tym osławiony Hell Week (Piekielny Tydzień) pełen wyczerpujących ćwiczeń z minimalną ilością snu. Tylko niewielki ułamek rozpoczynających szkolenie kończy je z sukcesem. Ci, którym się to uda, kontynuują naukę na kolejnych etapach, doskonaląc m.in. skoki spadochronowe HALO/HAHO, nurkowanie bojowe, zwiad specjalny czy techniki walki w różnych warunkach terenowych. Żołnierze SEALs muszą być wszechstronni, dysponować znakomitą kondycją i umiejętnością pracy zespołowej.

Znane operacje

Navy SEALs uczestniczyli w niemal wszystkich konfliktach zbrojnych z udziałem USA od czasu ich utworzenia. Brali udział w licznych misjach podczas wojny wietnamskiej, prowadzili działania specjalne podczas inwazji w Panamie (1989) oraz w operacji Pustynna Burza w Iraku (1991). W 1997 roku komandosi SEALs współdziałali z NATO przy zatrzymaniu zbrodniarza wojennego w Bośni. Największy rozgłos przyniósł im jednak udział w operacji Neptune Spear w 2011 roku – to właśnie zespół SEALs (DEVGRU/Team Six) zlikwidował Osamę bin Ladena podczas brawurowego rajdu na jego kryjówkę w Pakistanie. Poza tym SEALs wielokrotnie prowadzili akcje antypirackie, odbijali zakładników z rąk terrorystów (np. na pokładzie porwanego frachtowca) i wykonują niezliczone, często utajnione misje w ramach globalnej walki z terroryzmem.

Delta Force – amerykańska elitarna jednostka armii lądowej

Delta Force (pełna nazwa: 1st Special Forces Operational Detachment-Delta, 1st SFOD-D) to legendarna amerykańska jednostka operacji specjalnych podległa wojskom lądowym Stanów Zjednoczonych. Powstała w 1977 roku jako odpowiedź na rosnące zagrożenia terrorystyczne międzynarodowe oraz potrzebę stworzenia oddziału zdolnego do prowadzenia najtrudniejszych operacji antyterrorystycznych i ratunkowych na całym świecie.

Historia i powstanie

Delta Force została utworzona z inicjatywy pułkownika Charlesa Beckwitha – doświadczonego oficera Sił Specjalnych (Zielonych Beretów), który służył między innymi w Wietnamie. Beckwith, zainspirowany współpracą z brytyjskim SAS, przekonał amerykańskie dowództwo do stworzenia małych, wysoce mobilnych zespołów komandosów zdolnych do szybkiego reagowania na sytuacje zakładnicze i inne zagrożenia asymetryczne. Jednostka została sformowana w 1977 roku w głębokiej tajemnicy – początkowo istnienie Delta Force było utajnione, a informację o niej ujawniono publicznie dopiero w latach 80. XX wieku.

Struktura i szkolenie

Delta Force działa w małych, wyspecjalizowanych zespołach określanych mianem „operatorów”. Większość żołnierzy rekrutuje się spośród doświadczonych komandosów innych formacji (np. Rangersów czy Zielonych Beretów). Proces selekcji jest niezwykle wymagający i owiany tajemnicą – kandydaci są poddawani wycieńczającym testom wytrzymałościowym (m.in. długodystansowe marsze z obciążeniem w trudnym terenie) oraz skomplikowanym scenariuszom symulującym sytuacje zakładnicze. Trening w Delta Force obejmuje zaawansowane szkolenie strzeleckie (taktyka CQB), skoki spadochronowe, walkę wręcz, materiały wybuchowe i techniki infiltracji w różnych warunkach. Od operatorów wymaga się również ogromnej odporności psychicznej i zdolności do podejmowania decyzji pod presją czasu.

Znane operacje

Większość operacji Delta Force pozostaje utajniona, ale niektóre jej działania zostały ujawnione i przeszły do historii. Komandosi Delta brali udział m.in. w operacji Eagle Claw (1980) – próbie odbicia amerykańskich zakładników w Iranie, która niestety zakończyła się niepowodzeniem. Jednym z najsłynniejszych starć z udziałem Delta Force była bitwa w Mogadiszu w Somalii (1993), upamiętniona w filmie „Helikopter w ogniu” – operatorzy Delta wspierali Rangersów podczas intensywnych walk ulicznych. W 1994 roku żołnierze Delta wspólnie z polskim GROM-em uczestniczyli w misji Uphold Democracy na Haiti, doprowadzając do przywrócenia porządku konstytucyjnego. Ponadto komandosów tej jednostki uważa się za kluczowych w tropieniu przywódców Al-Kaidy i reżimu Saddama Husajna – odegrali ważną rolę w polowaniu na samego Saddama w 2003 roku oraz licznych operacjach przeciwko terrorystom w Afganistanie i Iraku po 2001 roku. W kolejnych latach Delta Force uczestniczyła w wielu misjach wymierzonych w organizacje ekstremistyczne – to żołnierze tej jednostki w 2019 roku wyeliminowali przywódcę tzw. Państwa Islamskiego, Abu Bakra al-Baghdadiego, podczas operacji w Syrii.

Zielone Berety – siły specjalne Armii Stanów Zjednoczonych

Zielone Berety (Green Berets), oficjalnie znane jako US Army Special Forces, to jedne z najstarszych i najbardziej wszechstronnych jednostek specjalnych na świecie. Sformowane w 1952 roku, zasłynęły z niestandardowych metod walki i misji polegających na szkoleniu oraz wspieraniu sił sojuszniczych. Ich motto „De Oppresso Liber” („Wyzwolić Uciśnionych”) odzwierciedla główną misję: pomoc narodom w walce z ciemiężycielami.

Historia i powstanie

Pierwsza grupa Special Forces (10th SFG) została utworzona w czerwcu 1952 r. pod dowództwem płk. Aarona Banka. W początkowym okresie Zielone Berety koncentrowały się na działaniach wywiadowczych i organizowaniu ruchów oporu za liniami wroga na wypadek wojny z ZSRR. Podczas wojny w Wietnamie (lata 60.) żołnierze Special Forces odznaczyli się szkoleniem lokalnych oddziałów (np. górali Montagnardów) i prowadzeniem niekonwencjonalnych operacji w dżungli. W 1961 roku prezydent John F. Kennedy oficjalnie zezwolił na noszenie charakterystycznych zielonych beretów, co stało się symbolem ich elitarnego statusu.

Zakres zadań i szkolenie

Zielone Berety specjalizują się w tzw. wojnie niekonwencjonalnej – potrafią wspierać i organizować ruch oporu na tyłach wroga lub szkolić siły zbrojne państw sojuszniczych w ramach programów obrony wewnętrznej. Poza tym wykonują także typowe operacje specjalne: rozpoznanie specjalne, akcje bezpośrednie (rajdy na cele punktowe), zwalczanie terroryzmu czy ratowanie zakładników. Każdy operator US Special Forces przechodzi długotrwałe szkolenie, które obejmuje m.in. kilkutygodniową selekcję SFAS oraz kilkumiesięczny „Q Course” – kurs kwalifikacyjny, w trakcie którego uczy się zaawansowanych taktyk, zdobywa jedną z kilku specjalizacji (strzelecką, inżynierską, medyczną, łączności itp.) oraz intensywnie trenuje język obcy i przetrwanie w warunkach wrogiego otoczenia. Finalnym egzaminem jest ćwiczenie Robin Sage, symulujące wsparcie fikcyjnego ruchu oporu na obcym terytorium.

Znane operacje

Green Berets brali udział w niemal wszystkich konfliktach z udziałem USA w ostatnich dekadach. W Wietnamie zasłużyli się w programie CIDG, szkoląc tysiące lokalnych bojowników do walki z partyzantką Vietcongu. W 2001 roku to właśnie 12-osobowe zespoły Zielonych Beretów, działając wspólnie z afgańskimi oddziałami Sojuszu Północnego, odegrały kluczową rolę w szybkim obaleniu reżimu Talibów – komandosom udało się m.in. zdobyć strategiczne miasto Mazar-i-Szarif, operując konno w trudno dostępnym terenie górskim. Od tamtego czasu żołnierze US Special Forces uczestniczyli w niezliczonych misjach: od polowania na terrorystów Al-Kaidy i Państwa Islamskiego na Bliskim Wschodzie, po szkolenie sił zbrojnych krajów Afryki i Ameryki Łacińskiej w ramach pomocy wojskowej. Wszechstronność i globalny zasięg działań sprawiają, że Zielone Berety pozostają kluczowym elementem amerykańskich sił specjalnych oraz wzorem dla wielu innych jednostek na świecie.

Spetsnaz – rosyjskie siły specjalne o sowieckich korzeniach

Termin Spetsnaz (skrót od „wojska specjalnego przeznaczenia”) odnosi się do rosyjskich sił specjalnych, które uchodzą za jedne z najbardziej zahartowanych i skutecznych na świecie. Historia tych formacji sięga czasów Związku Radzieckiego – pierwsze oddziały specjalne powstały już podczas II wojny światowej, a w latach powojennych były rozwijane w ramach radzieckiego wywiadu wojskowego GRU.

Historia i powstanie

Za prekursora współczesnych jednostek Spetsnaz uważa się specjalne oddziały dywersyjne działające podczas II wojny światowej, wsławione m.in. za działania na tyłach hitlerowskich wojsk. Oficjalnie wojska specjalne w ZSRR ukonstytuowały się w latach 50. XX wieku jako formacje GRU przeznaczone do zwiadu głębokiego, sabotażu oraz likwidacji kluczowych celów strategicznych. Przez dekady zimnej wojny radzieccy komandosi Spetsnaz byli owiani tajemnicą i budzili obawy na Zachodzie ze względu na swój fanatyczny trening i gotowość do poświęceń. Po rozpadzie ZSRR jednostki Spetsnaz przejęły siły zbrojne Federacji Rosyjskiej, a także służby specjalne (FSB).

Struktura i szkolenie

Rosyjskie siły specjalne Spetsnaz nie są jednolitą formacją – termin ten obejmuje zarówno oddziały specjalne podległe armii (specjalne brygady GRU), jak i jednostki kontrterrorystyczne służb typu Alpha i Wympieł podporządkowane FSB. Wspólnym mianownikiem jest jednak bardzo surowy reżim szkoleniowy. Selekcja do Spetsnaz słynie z brutalności i obejmuje m.in. testy wytrzymałości w ekstremalnych warunkach klimatycznych, intensywne treningi walki wręcz oraz operowania różnego rodzaju bronią. Dużą uwagę przykłada się do odporności psychicznej – kandydatów poddaje się sytuacjom silnego stresu, by sprawdzić ich reakcje. Struktura konkretnych jednostek jest utajniona, ale wiadomo, że w skład Spetsnaz wchodzą zespoły specjalizujące się w działaniach lądowych, powietrznodesantowych czy morskich (np. rosyjskie jednostki płetwonurków bojowych). Każdy żołnierz Spetsnaz musi wykazać się niezwykłą sprawnością fizyczną, umiejętnością posługiwania się wieloma typami uzbrojenia oraz absolutnym posłuszeństwem wobec rozkazów.

Znane operacje

Choć wiele działań Spetsnaz pozostaje owianych tajemnicą, świat usłyszał o kilku głośnych operacjach z udziałem tych komandosów. W czasie radzieckiej interwencji w Afganistanie (1979–1989) oddziały Spetsnaz przeprowadziły niezliczone rajdy na pozycje mudżahedinów. Wśród najbardziej dramatycznych współczesnych misji były niestety operacje odbicia zakładników zakończone częściowym niepowodzeniem – m.in. podczas ataku na teatr na Dubrowce w Moskwie (2002) zginęło ponad 100 zakładników, a podczas oblężenia szkoły w Biesłanie (2004) śmierć poniosło ponad 300 osób, w tym dziesiątki dzieci. Operacje te, prowadzone przez jednostkę Alpha FSB, obnażyły niebezpieczeństwo działań w sytuacjach ekstremalnych, ale i tak pokazały determinację rosyjskich komandosów. Poza tym Spetsnaz odegrał istotną rolę w walkach w Czeczenii (lata 90. i początek XXI w.), a także był zaangażowany w działania na wschodzie Ukrainy w ostatnich latach. Mimo kontrowersji otaczających ich metody, rosyjscy komandosi cieszą się opinią żołnierzy bezwzględnie oddanych wykonaniu misji.

GROM – polska elitarna jednostka specjalna

Jednostka Wojskowa GROM (skrót od Grupy Reagowania Operacyjno-Manewrowego) to najbardziej rozpoznawalna polska jednostka komandosów, zaliczana do czołówki światowych sił specjalnych. Utworzona 13 lipca 1990 roku, GROM odziedziczył tradycje cichociemnych – spadochroniarzy Armii Krajowej z czasów II wojny światowej – i od podstaw budowany był we współpracy z doświadczonymi żołnierzami amerykańskich jednostek specjalnych.

Historia i powstanie

Powstanie GROM było bezpośrednio związane z przemianami geopolitycznymi końca lat 80. i narastającym zagrożeniem terroryzmem. Inicjatorem utworzenia jednostki był pułkownik Sławomir Petelicki, który przekonał władze, że Polska potrzebuje własnych elitarnych komandosów zdolnych do prowadzenia operacji antyterrorystycznych poza granicami kraju. Jednostka została sformowana w 1990 roku pod ścisłym nadzorem i w tajemnicy – początkowo istnienie GROM-u utajniono, a żołnierze funkcjonowali pod przykrywkową nazwą jednostki Łączności. W pierwszych latach intensywne szkolenie polskich komandosów wspierali instruktorzy z amerykańskich Navy SEALs i Delta Force, przekazując im bezcenne doświadczenia.

Struktura i szkolenie

JW GROM działa w kilku zespołach bojowych, specjalizujących się w różnych typach operacji. Każdy operator GROM przechodzi wszechstronne szkolenie obejmujące taktykę czarną (operacje antyterrorystyczne w budynkach), zieloną (działania w terenie otwartym) i niebieską (operacje wodne). Rekrutacja do GROM-u również uchodzi za niezwykle trudną – kandydaci są selekcjonowani pod kątem wybitnej sprawności fizycznej, inteligencji oraz odporności psychicznej. Muszą przejść testy wytrzymałościowe, intensywne kursy spadochronowe i nurkowe, a także wymagający trening strzelecki prowadzony często przez instruktorów z zaprzyjaźnionych jednostek NATO. Ciekawostką jest, że GROM przywiązuje dużą wagę do zabezpieczenia medycznego – niemal każdy operator jest wykwalifikowanym medykiem pola walki, co zwiększa bezpieczeństwo zespołu podczas misji.

Znane operacje

GROM zadebiutował operacyjnie na początku lat 90. w Ameryce Łacińskiej, wspierając USA w misjach przeciwko kartelom narkotykowym. Świat usłyszał o nich jednak po raz pierwszy w 1994 roku podczas interwencji na Haiti (operacja Uphold Democracy), gdzie polscy komandosi zabezpieczali kluczowe obiekty rządowe równolegle z działaniami amerykańskiej Delta Force. Od tamtej pory GROM uczestniczył w wielu operacjach na Bliskim Wschodzie i Bałkanach. W 2002 roku poprzedzając wysłanie polskiego kontyngentu do Afganistanu, żołnierze GROM prowadzili tam działania rozpoznawcze. Brali udział również w misji Iraqi Freedom w 2003 roku, zdobywając m.in. platformy wiertnicze naftowe w Zatoce Perskiej i wykonując działania specjalne u boku Navy SEALs. W kolejnych latach GROM był aktywny w operacjach przeciwko terrorystom w Iraku i Afganistanie, zdobywając uznanie sojuszników za profesjonalizm. Działalność GROM nie zakończyła się wraz z tymi konfliktami – polscy komandosi pozostają w gotowości, wspierając globalną walkę z terroryzmem, m.in. uczestnicząc w działaniach przeciwko tzw. Państwu Islamskiemu na Bliskim Wschodzie. Poza GROM-em, w Polsce funkcjonują inne jednostki specjalne, takie jak Jednostka Wojskowa Komandosów (dawniej 1. Pułk Specjalny z Lublińca), Formoza (jednostka płetwonurków) czy AGAT i Nil, jednak to właśnie GROM pozostaje wizytówką polskich sił specjalnych na arenie międzynarodowej.

Sayeret Matkal – izraelska elitarna jednostka rozpoznawcza

Sayeret Matkal (Jednostka Rozpoznawcza Sztabu Generalnego) to najbardziej znana izraelska jednostka specjalna, specjalizująca się w działaniach rozpoznawczych i antyterrorystycznych. Utworzona w 1957 roku, była wzorowana na brytyjskim SAS i szybko zdobyła reputację jednej z najbardziej skutecznych formacji specjalnych na świecie.

Historia i powstanie

Sayeret Matkal powstała z inicjatywy oficera – majora Avrahama Arnena (Arnana), który przekonał dowództwo Sił Obronnych Izraela (IDF) do utworzenia specjalnej jednostki zdolnej do głębokiego zwiadu i operacji specjalnych na terytorium wroga. Formacja początkowo działała w ścisłej tajemnicy – przez wiele lat izraelskie władze nawet nie przyznawały oficjalnie istnienia swoich sił specjalnych. Sayeret Matkal wzorowała swoje metody szkolenia i taktykę na SAS, adaptując je do specyfiki bliskowschodnich warunków. W ciągu kolejnych dekad jednostka rozrosła się i wyodrębniły się z niej inne formacje (jak chociażby jednostka morska Shayetet 13), ale to właśnie „Matkal” pozostał główną jednostką do zadań specjalnych Sztabu Generalnego IDF.

Struktura i szkolenie

Jednostka składa się z kilkuset żołnierzy, ale dokładna liczebność i struktura pozostają niejawne. Wiadomo, że rekrutacja do Sayeret Matkal jest niezwykle wymagająca. Kandydaci przechodzą wstępne przesłuchania i testy psychologiczne, a następnie słynny obóz selekcyjny zwany Gibbush, organizowany dwa razy do roku. Podczas kilkudniowych prób w warunkach polowych sprawdzane są granice wytrzymałości fizycznej i psychicznej kandydatów: długotrwałe marsze z obciążeniem, zadania na orientację, symulacje stresujących sytuacji bojowych. Tylko ułamek ochotników zostaje przyjęty na pełne szkolenie, które trwa ponad rok i obejmuje m.in. zaawansowane techniki zwiadowcze, wywiad wojskowy, języki obce, skoki spadochronowe i oczywiście trening antyterrorystyczny. Sayeret Matkal kładzie nacisk na inteligencję i kreatywność swoich operatorów – wielu z nich wcześniej służyło w jednostkach wywiadowczych lub wyróżniało się w innych formacjach IDF.

Znane operacje

Sayeret Matkal zdobyła światowy rozgłos dzięki kilku śmiałym i perfekcyjnie przeprowadzonym operacjom. Najsłynniejszą z nich była Operacja Entebbe (znana też jako operacja Piorun/Thunderbolt) w lipcu 1976 roku – komandosi Sayeret Matkal polecieli w tajemnicy do Ugandy, by odbić zakładników z porwanego samolotu Air France. Misja zakończyła się spektakularnym sukcesem: uwolniono niemal wszystkich zakładników, choć w akcji zginął dowódca izraelskiego oddziału (Yoni Netanyahu). Innym głośnym wyczynem była operacja Gniew Boży w latach 70., w ramach której Izrael tropił i eliminował sprawców masakry sportowców w Monachium ’72 – Sayeret Matkal odegrał tu ważną rolę wywiadowczą. W 1975 roku żołnierze tej jednostki, wspierani przez Shayetet 13, odbili zakładników z hotelu Savoy w Tel Awiwie, neutralizując palestyńskich terrorystów. Sayeret Matkal miał też swój wkład w zidentyfikowanie celu podczas Operacji Orchard w 2007 roku (zniszczenie syryjskiego reaktora jądrowego) – komandosi prowadzili zwiad na terenie Syrii. Lista misji tej formacji jest długa i często utajniona – obejmuje zarówno akcje kontrterrorystyczne, jak i głębokie operacje specjalne poza granicami Izraela, co czyni Sayeret Matkal jedną z najbardziej doświadczonych jednostek specjalnych świata.

GIGN – francuska żandarmeryjna jednostka antyterrorystyczna

Groupe d’Intervention de la Gendarmerie Nationale (GIGN) to francuska jednostka specjalna żandarmerii, wyspecjalizowana w operacjach antyterrorystycznych, odbijaniu zakładników i innych interwencjach o wysokim stopniu ryzyka. Sformowana w 1973 roku, GIGN powstała w odpowiedzi na falę terroryzmu lat 70. i tragedię podczas olimpiady w Monachium (1972), gdzie zginęli izraelscy sportowcy.

Historia i powstanie

Impulsem do utworzenia GIGN był brak wyspecjalizowanych sił reagowania na skomplikowane sytuacje zakładnicze. Po wydarzeniach w Monachium francuskie władze zdecydowały się powołać jednostkę interwencyjną w ramach żandarmerii (formacji o statusie wojskowym, działającej głównie na terenie Francji). GIGN oficjalnie powstał w 1973 roku z początkowym stanem zaledwie kilkunastu ludzi, pod dowództwem Christiana Prouteau. Szybko rozbudowano jego szeregi i utworzono wysoce zdyscyplinowaną formację, której dewizą formacji stało się motto „S’engager pour la vie”, czyli „zaangażować się na całe życie”, podkreślające pełne poświęcenie operatorów GIGN.

Struktura i szkolenie

W skład GIGN wchodzi około 200 żołnierzy podzielonych na kilka zespołów szturmowych oraz sekcje wsparcia (snajperzy, pirotechnicy, operatorzy psów bojowych itp.). Rekrutacja jest rygorystyczna – kandydat musi mieć doświadczenie w żandarmerii lub wojsku oraz przejść wymagające testy sprawnościowe i psychologiczne. Szkolenie obejmuje intensywne treningi strzeleckie (w różnych sytuacjach zakładniczych, na pokładach samolotów czy w budynkach), naukę technik alpinistycznych i spadochronowych, a także symulacje negocjacji i szturmu w różnych warunkach. Żołnierze GIGN często ćwiczą na ostrej amunicji, aby maksymalnie przyzwyczaić się do realiów akcji. Elastyczna struktura pozwala formacji działać zarówno w małych grupach uderzeniowych, jak i rozwijać duże operacje z udziałem wielu wyspecjalizowanych elementów jednocześnie.

Znane operacje

GIGN na przestrzeni dekad przeprowadził setki operacji, zyskując opinię jednej z najlepszych jednostek antyterrorystycznych świata. Jednym z pierwszych sukcesów było oswobodzenie zakładników ze szkoły w Dżibuti w 1976 roku. W 1979 roku trzech operatorów GIGN wzięło udział w dramatycznej akcji odbicia Wielkiego Meczetu w Mekce z rąk ekstremistów – jako że nie-muzułmanie nie mogli wejść do świątyni, Francuzi formalnie przeszli na islam przed operacją i wspólnie z saudyjskimi siłami specjalnymi zneutralizowali terrorystów. Ogromny rozgłos przyniósł GIGN szturm na uprowadzony samolot Air France na lotnisku w Marsylii w grudniu 1994 roku – komandosi zabili czterech porywaczy i uwolnili wszystkich 173 zakładników, nie tracąc żadnego cywila. W latach 90. GIGN działał również na Bałkanach, gdzie tropił i zatrzymywał osoby oskarżone o zbrodnie wojenne w Bośni. Ponadto formacja ta wielokrotnie uczestniczyła w akcjach przeciwko przestępczości zorganizowanej i terroryzmowi we Francji (np. podczas wyborów prezydenckich 2002 udaremnili plan zamachu skrajnie prawicowego ekstremisty). Łącznie GIGN szczyci się uratowaniem ponad 600 zakładników od momentu powstania, co świadczy o skuteczności i doświadczeniu tej grupy.

GSG 9 – niemiecka jednostka antyterrorystyczna policji federalnej

GSG 9 (Grenzschutzgruppe 9) to elitarna niemiecka jednostka specjalna przeznaczona do walki z terroryzmem i uwalniania zakładników. Powstała po tragicznych wydarzeniach podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku, kiedy to niemiecka policja nie była w stanie skutecznie zareagować na atak terrorystów z Czarnego Września. Oficjalnie GSG 9 sformowano w 1973 roku w strukturach Federalnej Straży Granicznej (później wcielonej do Bundespolizei).

Historia i powstanie

Po klęsce operacji ratunkowej w Monachium 1972 (zginęło 11 sportowców izraelskich), rząd RFN zrozumiał potrzebę posiadania wyspecjalizowanej jednostki, która poradzi sobie z podobnymi zagrożeniami w przyszłości. Na czele formowania nowego oddziału stanął pułkownik Ulrich Wegener. Już rok później utworzono GSG 9 jako samodzielną grupę operacyjną. Nazwa była celowo mało mówiąca (skrót od „Grupa 9”), by zachować pewną poufność. Jednostka od początku była częścią Federalnej Straży Granicznej, choć jej zadania wykraczały poza typowe działania graniczne – GSG 9 miało stać się lekarstwem na terroryzm.

Struktura i szkolenie

GSG 9 liczy kilkuset funkcjonariuszy, podzielonych na trzy główne zespoły bojowe: jeden przeznaczony do operacji na lądzie, drugi do działań na wodzie (w tym płetwonurków bojowych), a trzeci do zadań z powietrza (np. desantów ze śmigłowców). Oprócz tego GSG 9 posiada własnych snajperów, sekcję techniczną (np. do obsługi ładunków wybuchowych) oraz zaplecze szkoleniowe. Selekcja do jednostki obejmuje surowe testy fizyczne, sprawdziany strzeleckie i skomplikowane egzaminy psychologiczne. Szkolenie podstawowe trwa kilka miesięcy i zawiera m.in. kursy spadochronowe, walki wręcz, szkolenia z taktyki szturmowej, a nawet elementy pilotażu śmigłowców (dla lepszego zrozumienia operacji z powietrza). Charakterystycznym elementem wyposażenia operatorów GSG 9 jest zielony beret, który stał się symbolem tej formacji.

Znane operacje

Najbardziej spektakularną akcją GSG 9 było odbicie zakładników z porwanego samolotu Lufthansa Landshut (lot 181) w październiku 1977 roku. Terroryści uprowadzili samolot z 86 osobami na pokładzie, żądając uwolnienia członków Frakcji Czerwonej Armii. Po lądowaniu maszyny w Mogadiszu (Somalia), komandosi GSG 9 przeprowadzili brawurowy szturm w nocy, zabijając trzech porywaczy i uwalniając wszystkich zakładników bez strat wśród cywili. Operacja o kryptonimie „Magiczny Ogień” okazała się ogromnym sukcesem i unieśmiertelniła GSG 9 w świadomości publicznej. W kolejnych dekadach jednostka uczestniczyła w licznych misjach, m.in. w zatrzymaniu terrorystów odpowiedzialnych za zamachy z 11 września 2001 (na terenie Niemiec w latach 2001–2002) czy też w operacjach w Iraku w latach 2003–2004 (polowanie na członków Al-Kaidy). GSG 9 stale współpracuje z innymi jednostkami specjalnymi w Europie i świetnie wpisuje się w międzynarodowe struktury antyterrorystyczne.

KSK – niemiecka wojskowa jednostka specjalna

Kommando Spezialkräfte (KSK) to elitarna jednostka sił specjalnych Bundeswehry (wojsk lądowych Niemiec), powstała w 1996 roku z myślą o prowadzeniu operacji ratunkowych, rozpoznawczych i antyterrorystycznych poza granicami kraju.

Historia i powstanie

KSK utworzono po doświadczeniach z początku lat 90., gdy okazało się, że niemieckim siłom zbrojnym brakowało zdolności do samodzielnego przeprowadzania skomplikowanych misji specjalnych. Przełomem stał się rok 1994, kiedy podczas wojny w Bośni konieczne było uwolnienie zakładników – zadanie to musieli wykonać brytyjscy komandosi SAS, co zmotywowało Niemcy do stworzenia własnej, podobnie wyszkolonej jednostki. Formalnie KSK sformowano 1 kwietnia 1996 r. w miejscowości Calw w Badenii-Wirtembergii, a do jej szeregów trafiła elita żołnierzy z istniejących wcześniej jednostek powietrznodesantowych i rozpoznawczych.

Struktura i szkolenie

Dokładna liczebność KSK jest utajniona, szacuje się jednak, że jednostka liczy kilkuset żołnierzy podzielonych na kompanie operacyjne oraz zespoły wsparcia (logistyka, łączność itp.). Selekcja do KSK wzorowana jest na programach SAS i Delta Force – kandydaci muszą przejść wyczerpujące testy wytrzymałościowe, sprawdziany orientacji w terenie, a także szkolenie w warunkach tropikalnej dżungli w Ameryce Południowej. Duży nacisk kładzie się na umiejętność pracy zespołowej z sojusznikami: KSK regularnie ćwiczy z innymi jednostkami NATO (w tym z polskim GROM-em). Żołnierze, którzy pomyślnie przejdą selekcję i trwające kilkanaście miesięcy szkolenie, zdobywają wszechstronne przygotowanie do działań kontrterrorystycznych, ratowania zakładników czy prowadzenia rozpoznania specjalnego na dalekim zapleczu wroga.

Znane operacje

Choć wiele operacji KSK objętych jest tajemnicą, wiadomo o kilku ważnych misjach z udziałem tej jednostki. Już w 1997 roku komandosi KSK przeprowadzili swoją pierwszą głośną akcję – podczas operacji Libelle w ogarniętej chaosem Albanii ewakuowali z Tirany ponad 100 osób (w tym obywateli niemieckich) w trakcie zamieszek. W kolejnych latach KSK uczestniczyło w misjach na Bałkanach, między innymi zatrzymując osoby podejrzane o zbrodnie wojenne w Bośni. Po 2001 roku jednostka została wysłana do Afganistanu, gdzie wspierała działania koalicji antyterrorystycznej – operatorzy KSK polowali na liderów Al-Kaidy i chronili wysokich rangą dygnitarzy. Żołnierze KSK działali też w Afryce, m.in. w Demokratycznej Republice Konga (operacja odzyskania zakładników w 2013 roku). Dziś Kommando Spezialkräfte pozostaje trzonem niemieckich wojsk specjalnych, gotowym do szybkiego reagowania na zagrożenia na całym świecie.

SSG – elitarna grupa komandosów Pakistanu

Special Services Group (SSG), znana również jako „Czarne Bociany” ze względu na charakterystyczne nakrycia głowy swoich żołnierzy, to najważniejsza jednostka sił specjalnych Pakistańskich Wojsk Lądowych. Utworzona w połowie lat 50. XX wieku, SSG została powołana do życia na wzór brytyjskich i amerykańskich formacji komandosów, by realizować zadania specjalne zarówno w czasie wojny, jak i pokoju.

Historia i powstanie

Za datę powstania SSG często przyjmuje się rok 1956, kiedy to Pakistan po raz pierwszy sformował oddziały komandosów w ramach swojej armii. Pierwsze lata istnienia upłynęły na intensywnym szkoleniu według zachodnich standardów – instruktorami byli m.in. brytyjscy SAS i amerykańscy Zieloni Bereci. SSG szybko zdobyła bojowe doświadczenie podczas konfliktów z Indiami oraz operacji wewnętrznych. Podczas wojny indyjsko-pakistańskiej w 1965 roku komandosi tej jednostki prowadzili działania dywersyjne na tyłach wroga w Dżammu i Kaszmirze. W kolejnych dekadach SSG rozrosła się, tworząc dodatkowe bataliony i wyspecjalizowane grupy (np. oddziały nurków bojowych i spadochroniarzy).

Struktura i szkolenie

SSG jest podzielona na kilka batalionów komandosów, z których każdy składa się z kilku kompanii. Każda kompania posiada specyficzne zdolności – np. operacje górskie, wodne czy powietrznodesantowe. Selekcja do SSG uchodzi za jedną z najbardziej wyczerpujących w Azji. Legendą obrosł zwłaszcza test polegający na 58-kilometrowym marszu (36 mil) pokonywanym w 12 godzin oraz biegu na dystansie 8 kilometrów (5 mil) w pełnym oporządzeniu w czasie nie dłuższym niż 50 minut. Trening komandosów obejmuje ponadto intensywne kursy walki wręcz, szkolenia spadochronowe HALO, nurkowanie bojowe i łączność. Żołnierze SSG słyną z wysokiej dyscypliny oraz gotowości do poświęceń – dewizą jednostki jest motto: „Jeden śmiały ruch naprzód” (ang. „One daring move”).

Znane operacje

SSG zdobyło międzynarodowe uznanie swoimi skutecznymi działaniami przeciw terrorystom i ekstremistom. W październiku 2009 roku komandosi SSG przeprowadzili brawurową akcję odbicia zakładników w kwaterze głównej armii pakistańskiej w Rawalpindi – uwolniono wówczas 39 osób przetrzymywanych przez talibskich bojowników. Kilka miesięcy wcześniej, w marcu 2009, SSG uczestniczyło w zakończeniu oblężenia akademii policyjnej w Lahore, eliminując napastników i kładąc kres krwawemu atakowi. Jednostka wielokrotnie wspierała również operacje przeciwko grupom ekstremistycznym w północno-zachodnich regionach Pakistanu oraz współpracowała z siłami USA przy działaniach wymierzonych w Al-Kaidę. Dzięki skuteczności i fanatycznej wręcz determinacji Czarne Bociany z SSG zyskały szacunek jako jedna z najbardziej sprawnych formacji specjalnych w Azji.

UOE – hiszpańska jednostka specjalna marynarki

Unidad de Operaciones Especiales (UOE) to legendarny oddział specjalny Piechoty Morskiej Hiszpanii, przez lata uważany za jedną z najlepszych formacji specjalnych w Europie. Powstał w 1952 roku i przez dziesięciolecia działał samodzielnie, a od 2009 roku wszedł w skład nowo utworzonej Fuerza de Guerra Naval Especial (Hiszpańskich Morskich Sił Specjalnych).

Historia i powstanie

Korzenie UOE sięgają 1952 roku, gdy w ramach hiszpańskiej Piechoty Morskiej sformowano Ochotniczą Lądowo-Morską Kompanię Wspinaczkową. Była to nowatorska jak na tamte czasy jednostka, wzorowana na brytyjskich komandosach SAS, łącząca wyszkolenie w działaniach na lądzie i morzu. W kolejnych latach oddział rozrastał się i zmieniał nazwy, ostatecznie przyjmując miano UOE. Jego żołnierze specjalizowali się w rozpoznaniu, dywersji oraz rajdach na wybrzeże przeciwnika. Po ponad pół wieku istnienia, w czerwcu 2009 r., UOE połączono z Jednostką Płetwonurków Bojowych (UEBC), tworząc nową formację o nazwie Fuerza de Guerra Naval Especial (FGNE), która stała się główną morską jednostką specjalną hiszpańskiej armii.

Struktura i szkolenie

Członkowie UOE (a obecnie FGNE) rekrutowani byli z doświadczonych marines, wyróżniających się doskonałą kondycją i umiejętnościami pływackimi. Szkolenie obejmowało intensywne ćwiczenia wspinaczkowe, skoki spadochronowe do wody, długodystansowe marsze w trudnym terenie oraz trening nurkowania bojowego. Jako jednostka piechoty morskiej, UOE kładła nacisk na wszechstronność – komandosi musieli być równie skuteczni w działaniach na morzu (np. abordaż statków, desant z wody) jak i w górach czy miejskich terenach zurbanizowanych. Hiszpańscy specjalsi słynęli też z biegłości w posługiwaniu się materiałami wybuchowymi i cichego podchodzenia do celów, co czyniło ich wyjątkowo niebezpiecznymi przeciwnikami.

Znane operacje

Przez wiele lat szczegóły misji UOE pozostawały tajne, jednak wiadomo, że jednostka uczestniczyła w różnych operacjach w okresie frankistowskim i po transformacji demokratycznej Hiszpanii. Komandosi UOE byli wysyłani do działań przeciwpartyzanckich podczas odległych misji w hiszpańskich posiadłościach (np. w Saharze Zachodniej w latach 70.). W późniejszych latach oddział wspierał także misje międzynarodowe – np. operacje antypirackie na Morzu Arabskim u wybrzeży Somalii, gdzie hiszpańscy komandosi chronili statki przed atakami piratów. W ramach FGNE żołnierze wywodzący się z UOE kontynuowali swoją służbę, m.in. biorąc udział w akcjach antyterrorystycznych i ratowaniu zakładników we współpracy z siłami NATO. Dziedzictwo UOE żyje dalej w strukturach FGNE, a hiszpańscy komandosi morscy wciąż należą do elity światowych sił specjalnych.

Shayetet 13 – izraelska morska jednostka komandosów

Shayetet 13 (Flotylla 13) to elitarny izraelski oddział komandosów morskich, często porównywany do amerykańskich Navy SEALs czy brytyjskiego Special Boat Service. Sformowany w 1948 roku, Shayetet 13 jest jedną z najstarszych jednostek specjalnych Izraela i od dziesięcioleci bierze udział w najtrudniejszych operacjach na morzu i lądzie.

Historia i powstanie

Shayetet 13 powstał niemal równocześnie z utworzeniem państwa Izrael. Jego zalążki można znaleźć w działających w latach 40. jednostkach Palyam (morskiej sekcji Hagany), które zajmowały się sabotowaniem brytyjskich okrętów i przerzutem żydowskich imigrantów do Palestyny. Po ustanowieniu IDF w 1948 roku, doświadczeni członkowie Palyamu pod wodzą komandora Yohai Ben-Nuna utworzyli Shayetet 13 jako wyspecjalizowaną flotyllę komandosów morskich. Jednostka od początku skupiała się na działaniach wodnych: minowaniu okrętów, dywersji w portach wroga, ale z czasem poszerzyła swoje zdolności o klasyczne operacje lądowe i antyterrorystyczne.

Struktura i szkolenie

Dokładne struktury Shayetet 13 są utajnione, jednak wiadomo, że jednostka działa w małych zespołach łączących umiejętności walki na morzu, lądzie i z powietrza. Rekruci Shayetet 13 przechodzą jedno z najcięższych szkoleń w IDF, trwające blisko 20 miesięcy. Obejmuje ono m.in. intensywny kurs płetwonurkowy (działanie pod wodą, nurkowanie bojowe), szkolenie spadochronowe, naukę technik walki wręcz Krav Maga, a także rozbudowane ćwiczenia z zakresu taktyki morskiej i lądowej. Kandydaci muszą wykazać się doskonałą kondycją oraz zdolnością do przetrwania w ekstremalnym stresie – współczynnik odsiewu wynosi nawet ponad 80%, co oznacza, że tylko nieliczni spośród rozpoczynających kurs trafiają ostatecznie do jednostki.

Znane operacje

Shayetet 13 brał udział w niezliczonych operacjach, często współpracując z innymi izraelskimi jednostkami specjalnymi. W 1973 roku komandosi Shayetet uczestniczyli w operacji „Wiosna Młodości” – ataku na cele Organizacji Wyzwolenia Palestyny w Bejrucie, podczas którego zlikwidowano kilku wysoko postawionych członków Czarnego Września (akcją dowodził przyszły premier Ehud Barak). Shayetet 13 wsławił się także podczas wojny Jom Kippur (1973), przeprowadzając akcje przeciw egipskim instalacjom nad Kanałem Sueskim. W ostatnich dekadach żołnierze tej jednostki regularnie uczestniczyli w działaniach przeciwko terrorystom Hamasu i Hezbollahu – m.in. podczas Drugiej Intifady prowadzili skryte operacje likwidacji celów w Strefie Gazy. Głośnym echem odbiła się również akcja z maja 2010 roku, gdy komandosi Shayetet 13 przechwycili turecki statek Mavi Marmara, próbujący przerwać blokadę Gazy – doszło wówczas do walki na pokładzie, w której zginęło kilku napastników, a rannych zostało kilku izraelskich żołnierzy. Operacja ta pokazała, jak trudne i politycznie wrażliwe misje powierza się właśnie Shayetet 13. Mimo pewnych kontrowersji jednostka pozostaje kluczowym elementem izraelskich sił specjalnych, zdolnym do projekcji siły na dalekie odległości i uderzenia w zagrożenie zarówno na morzu, jak i na lądzie. Formacja ta stale dostosowuje się do nowych wyzwań i uczestniczy w bieżących operacjach militarnych Izraela, potwierdzając swoją niezmienną wartość bojową.