Historia polskich jednostek specjalnych – GROM, Formoza, Komandosów to opowieść o poświęceniu, precyzji i odwadze na najwyższym poziomie. Niniejszy artykuł przybliża genezę, strukturę, metody szkolenie oraz najważniejsze operacje, w których te formacje odegrały kluczową rolę. Skupimy się także na współczesnych wyzwaniach i perspektywach rozwoju w kontekście międzynarodowej współpraca.

Geneza i utworzenie kluczowych formacji

Po upadku komunizmu w Polsce pojawiła się potrzeba stworzenia elitarne sił zdolnych do prowadzenia akcji o najwyższym stopniu złożoności oraz reagowania na zagrożenia terrorystyczne i kryzysy międzynarodowe. W 1990 roku z inicjatywy ówczesnego ministra obrony narodowej Jana Parysza powołano jednostkę, która miała stanowić odpowiednik brytyjskiego SAS i amerykańskiego Delta Force. W październiku 1990 roku zrodził się sztandarowy zespół – GROM (Grupa Reagowania Operacyjno-Manewrowego).

Jednocześnie Marynarka Wojenna RP dostrzegła potrzebę wyodrębnienia formacji zdolnej do prowadzenia działań specjalnych w warunkach morskich i przybrzeżnych. W 1995 roku powstała Jednostka Wojskowa Formoza, której tradycje nawiązują do przedwojennych batalionów wojskowych. Siedziba i zaplecze szkoleniowe zlokalizowano w Gdyni–Oksywiu, gdzie marynarze doskonalą techniki nurkowania bojowego oraz działania przeciwokrętowe.

Trzecia ojczyzną polskich komandosów jest Jednostka Wojskowa Komandosów w Lubliniecu, utworzona w 1999 roku poprzez połączenie kilku mniejszych zespołów. Jej powstanie związane było z pragnieniem wyodrębnienia formacji lądowo–powietrznej, zdolnej do prowadzenia operacji rozpoznawczych, dywersyjnych i ratowniczych na obszarach od pustyń Azji po góry Afganistanu.

Struktura organizacyjna i zadania operacyjne

Każda z trzech formacji posiada specyficzną strukturę organizacyjną, dostosowaną do charakteru zadań. GROM dzieli się na dwie grupy bojówek (GROM–1 i GROM–2), kadry dowódcze oraz zaplecze logistyczne. Formoza organizuje się w sekcje nurkowe, sekcje desantowe oraz grupy zabezpieczenia technicznego sprzętu podwodnego. JW Komandosów składa się z kompanii rozpoznawczej, kompanii ratowniczo–żeglarskiej oraz zespołów wsparcia powietrznego.

Do podstawowych zadań należy:

• antyterrorystyczne akcje ratunkowe,
• dostarczanie wywiadu na tyłach przeciwnika,
• kontrola kluczowych obiektów infrastruktury,
• ochrona polskich obywateli za granicą,
• dezinformacja i działania psychologiczne,
• współpraca w ramach misji pokojowych NATO i ONZ.

Dzięki rozbudowanemu systemowi wsparcia technicznego i logistycznego formacje te operują w warunkach pustynnych, górskich, tropikalnych i morskich, z zachowaniem tajemnicy oraz pełnej skuteczności.

Proces zaawansowanego szkolenia

Selekcja i trening fizyczny

Rekrutacja do elitarne formacji rozpoczyna się od wstępnej selekcji kondycyjnej i psychologicznej. Kandydaci muszą wykazać najwyższy poziom wytrzymałości, siły oraz odporności na stres. W ramach testów sprawdzane są m.in. próby biegowe na dalekie dystanse, marsze z pełnym wyposażeniem oraz ćwiczenia z zakresu samoobrony i pierwszej pomocy.

Szkolenie specjalistyczne

Następnie kandydaci przechodzą szereg kursów specjalistycznych, spośród których warto wymienić:

• nurkowanie bojowe i techniki infiltracji podwodnej,
• skoki spadochronowe wysokiego ryzyka (HALO/HAHO),
• strzelanie dynamiczne i broń krótką oraz długą,
• walka w terenie zurbanizowanym i ratowanie zakładników,
• radiokomunikację oraz przenośne systemy wywiadowcze.

Materiały szkoleniowe i scenariusze ćwiczeń są na bieżąco modyfikowane we współpracy z partnerami z USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Izraela. Dzięki temu polscy komandosi uczestniczą w najnowocześniejszych ćwiczeniach w warunkach zbliżonych do realnych pól walki.

Szkolenie psychologiczne i motywacyjne

O ogromnym znaczeniu decyduje także trening mentalny. Kandydaci uczą się kontroli lęku, radzenia sobie z ciszą i samotnością oraz pracy zespołowej w warunkach ekstremalnego stresu. Regularne testy psychologiczne pozwalają ocenić odporność na tortury, umiejętność podejmowania szybkich decyzji oraz balans pomiędzy indywidualną inicjatywą a posłuszeństwem dowódcy.

Najważniejsze operacje i osiągnięcia bojowe

Polskie jednostki specjalne od lat 90. angażują się w misje stabilizacyjne i antyterrorystyczne na całym świecie. Do najbardziej znanych należą:

• Operacja „Uphold Democracy” na Haiti w 1994 roku, gdzie żołnierze GROM eskortowali polską grupę ewakuacyjną i wsparli ewakuację cywilów.
• Misja w Iraku (2003–2008), podczas której formacje przeprowadziły setki patroli, zabezpieczały konwoje oraz likwidowały gniazda rebeliantów.
• Afganistan (2007–2014) – wsparcie polskich batalionów w Ghazni, szkolenie żołnierzy ANSF oraz odbicie zakładników podczas akcji antyterrorystycznych.
• Operacje ratunkowe na maltańskim wybrzeżu i w rejonie Morza Śródziemnego.
• Współpraca z brytyjskim SAS i francuskim GIGN w szkoleniach antyterrorystycznych oraz wymiana doświadczeń podczas ćwiczeń NATO.

Każda z tych akcji potwierdziła skuteczność polskich komandosów i pozwoliła na budowanie renomy formacji zdolnych do najtrudniejszych wyzwań.

Współczesne wyzwania i perspektywy rozwoju

W obliczu zmieniającego się charakteru zagrożeń formacje specjalne muszą adaptować się do nowych technologii i metod działania. Duży nacisk kładzie się na rozwój bezzałogowych systemów rozpoznawczych, zaawansowaną łączność satelitarną oraz szkolenie w środowisku cyfrowym.

Współpraca w ramach NATO, EUFOR i innych struktur wielonarodowych umożliwia wymianę doświadczeń oraz udział w ćwiczeniach o globalnym zasięgu. Polskie zespoły regularnie uczestniczą w manewrach „Saber Strike”, „Flintlock” czy „Trident Juncture”, doskonaląc swoje umiejętności w działaniach skoordynowanych z oddziałami USA, Niemiec i krajów bałtyckich.

Planowane inwestycje obejmują zakup lekkich transporterów opancerzonych, rozwój oprogramowania do analizy danych wywiadowczych oraz budowę kolejnych ośrodków szkoleniowych z poligonami odzwierciedlającymi różne typy terenów. Priorytetem pozostaje utrzymanie najwyższych standardów w zakresie zaawansowane technik bojowych, ochrony biologicznej i cyberobrony.

Dzięki ciągłemu doskonaleniu procedur oraz naciskowi na elastyczność i innowacyjność, polskie formacje specjalne zachowują swoją pozycję w czołówce międzynarodowych struktur antyterrorystycznych. Stałe inwestycje w sprzęt, szkolenia i współpracę pozwalają im podejmować się coraz bardziej złożonych zadań, chroniąc Polskę i interesy sojuszników na całym świecie.